Partituren
Van de Misa Criolla bestaan verschillende
partituren:
- Oude partituur (Lawson Gould/ Capriccio, verkrijgbaar in reguliere
muziekhandel, eventueel te huur bij Korenbond). De meeste instrumenten staan er niet in beschreven,
maar voor een koor is de partituur goed bruikbaar. De notering is
voor koorleden wat ingewikkelder, maar sommige dirigenten vinden de
notering juist meer inzicht geven.
- Argentijnse partituur 1989 (in Nederland verkrijgbaar bij St
Argentijnse Muziek, geen huurpartituren). Werd door Ramírez zelf na
1989 gebruikt. Meer instrumenten beschreven + aanwijzingen
voor verder gebruik instrumenten zoals Ramírez zelf dat gewoonlijk
deed. Voorzien van Nederlandse vertaling en uitspraakregels.
Ingezongen oefen-cd ook verkrijgbaar.
- Arrangement voor vrouwenkoor en voor mannenkoor verkrijgbaar op
basis van de Argentijnse versie
Binnen een koor zijn de twee versies NIET te combineren. Met wat
afspraken kan een solist eventueel wel met een andere partituur
werken, maar stem tevoren af! In de opname met Carreras is te horen
dat Carreras de oude partituur gebruikt en het koor de Argentijnse.
Lees meer over
achtergronden partituren ...
Bezetting
De
bombo en de charango zijn bij uitstek creoolse instrumenten, die
vanaf het begin in de Misa werden gebruikt. In de oude partituren stonden deze instrumenten veelal niet vermeld. Hetzelfde
gold voor de inheemse fluiten. De Argentijnse bespelers van deze
instrumenten speelden op gehoor, konden zelfs vaak geen noten lezen,
en in het buitenland waren die instrumenten niet te vinden.
Waarschijnlijk was dat de reden dat ze niet in de partituren
voorkwamen. Voor dirigenten buiten Zuid-Amerika is dat lastig, omdat
zij niet zo veel improvisatie gewend zijn. In het Argentijnse arrangement
van 1989 worden de oorspronkelijke instrumenten beter genoteerd.
Lees meer over
Argentijnse instrumenten ...
Voor Ramírez zelf was de minimumbezetting piano of klavecimbel,
percussie, charango, gitaar. Als de bassist of de fluitist afwezig
was voerde hij de mis gewoon zonder uit!
- koor SATB. Er zijn bij ons ook partituren voor vrouwenkoor SSMA en
mannenkoor TTBB verkrijgbaar.
-
tenor of sopraan, eventueel twee tenoren of twee sopranen.
-
klavecimbel of piano
-
percussie: bombo, eventueel tumbadora en een scala aan kleine
percussie-instrumenten, zoals chas chas (een bundel geitennagels,
zie foto), güiro, maracas, een met zaad gevulde peul etc.
-
gitaar
-
contrabas (vaak vervangen door basgitaar)
-
charango (een snaarinstrument uit de Andes)
-
quena (de rechte fluit van de Inca's)
-
sikus (de Zuid-Amerikaanse dubbele panfluit)
In Nederland zijn verschillende, meestal Zuid-Amerikaanse, groepen
die regelmatig de Misa Criolla begeleiden.
Instuderen
De korte (ca 18 minuten), toegankelijke Misa Criolla is minder
makkelijk voor een koor dan het lijkt.
De ritmes zijn niet eenvoudig. Met name de chacarera (in het Credo)
levert voor veel koren problemen op. De meeste ritmes zijn
oorspronkelijk dansen. Dat betekent dat het tempo strikt is. Aan het
einde van een deel of ritme gebruikt Ramírez wel vaak fermaten.
Voor Nederlandse dirigenten is de improvisatie van solist en/of
instrumentalisten soms een verrassing. Voordeel van de improvisatie
is dat de meeste begeleidingsgroepen ook hun spel kunnen aanpassen
om een koor zo nodig meer ritmische steun te geven. Een zanger met
de neus in de partituur in plaats van richting dirigent kan de mis
onmogelijk goed zingen! 'Zakken' en gebrek aan puntigheid zijn dan
de valkuilen. Thuis studeren op de teksten en luisteren naar een
goede (oefen-)cd helpt enorm. De cd van Javier Rodríguez geeft de
beste indruk van de Argentijnse versie van de Misa Criolla. Die van
Música Temprana van de Lawson-Gouldversie.
Akoestiek en
geluidsversterking
Koren treden vaak op in kerken. Voor klassieke stukken is dat
uitstekend, maar de combinatie van koorzang en percussie geeft al
gauw een kakofonie van geluid. Bovendien valt de gitaar weg tegen
een piano en een koor. Ramírez zelf gebruikte altijd
geluidsversterking.
Misa Criolla in een klein kerkje is te proberen met alleen lichte
versterking van de gitaar. Gebruik dan liever een piano dan een
vleugel.
In een grote kerk (meer dan ca 300 plaatsen) is goede
geluidsversterking onontbeerlijk. Het probleem is het grootst op de
achterste rijen. Ook goede geluidstechnici hebben meestal geen
ervaring met de combinatie van moeilijkheden die werken in een kerk
met deze muziek oplevert. Een theaterzaal is voor deze muziek bijna
altijd beter. De meerkosten worden veelal deels terugverdiend
doordat de kostbare geluidsapparatuur daar al aanwezig is. Pas op:
een akoestische zaal heeft veelal hetzelfde probleem als een kerk!
De Stichting Argentijnse Muziek kan adviseren over een
geluidstechnicus.