Chaya

De chaya wordt gespeeld in de provincie La Rioja en is
onlosmakelijk verbonden met het chayafeest vanaf de derde
zaterdag in februari.
Inmiddels is dit drie dagen durende oogstfeest vermengd met het Christelijke
carnaval, maar ook in de Indiaanse tijd werd het feest al
gevierd. De feestgangers gooien naar elkaar met water, meel
en basilicum.
Fiesta de Chaya.
De diaguita-prins Pusllay wordt tijdens dit feest
als pop rondgedragen, begeleid met gezang. Volgens de legende werd
Pusllay verliefd op de wonderschone Chaya
(Morgendauw), maar door tegenwerking van de stam en zijn
eigen onvermogen was deze liefde gedoemd te mislukken. Chaya
verdween in de bergen en veranderde in een wolk. Pusllay
bedronk zich en verbrandde tenslotte in een
feestvuur.
Als afsluiting van het Chayafeest wordt ieder jaar de pop van
Pusslay verbrand.

Ritmisch is de chaya eigenlijk een
levendige vidala, gespeeld in 6/8 maat. Het wordt meestal
begeleid door een houten trom, de caja.
Ariel Ramírez gebruikt de chaya riojana in het herderslied
van de kerstcantate
Navidad Nuestra en situeert de
uitgelaten kerstscène van de herders in het dorp Aimogasta
in La Rioja.
Los Pastores uit
Navidad Nuestra van Ariel Ramírez, gezongen door
Javier
Rodríguez en Coro Encanto, Rotterdam Wereldmuseum 2004
Chaya Riojana door El Chaqueño Palavecino
dus