Let op!!
De Argentijnse partituur van Navidad Nuestra kan niet gebruikt worden samen met de Europese/Noord-Amerikaanse partituur van Lawson Gould of Capriccio. Daarvoor zijn de verschillen te groot. De Europese partituur komt niet overeen met het oorspronkelijke werk en wordt door folklorespecialisten afgeraden.
De Argentijnse partituur van Misa Criolla kan eventueel door het koor gebruikt worden als een solist die van Lawson Gould/Capriccio gebruikt, maar dan moeten er duidelijke afspraken gemaakt worden tussen koor en solist. Binnen het koor met twee partituren werken vergt heel veel aanpassing en wordt afgeraden. Met de Lawson Gould/Capriccio partituur van Misa Criolla is muzikaal voor het koor niets mis. Hij is alleen anders dan de Argentijnse uitgave.
meer over partituur Misa Criolla...       meer over partituur Navidad Nuestra...

Achtergrond bij de uitgaven van SAM  

SAM heeft eerst de partituur van Misa por la Paz y la Justicia uitgegeven omdat daar geen uitgave van bestond en het werk verloren dreigde te gaan toen Ramírez stopte met zijn werk (2005). Na een jaar onderhandelen kregen we de bestanden van Warner Chappell Argentinië en de partituur kwam uit eind 2006.
We hadden eerder al in Argentinië de Argentijnse versie gevonden van Navidad Nuestra. We waren teleurgesteld in de Europese partituur, maar in de Argentijnse herkenden we wél het prachtige werk van de cd's van Los Fronterizos, José Carreras en Mercedes Sosa. Warner Chappell had deze partituur niet in gedigitaliseerde versie, waarop we die zelf hebben gemaakt, uiteraard wel met toestemming van Warner Chappell. De partituur kwam uit in 2007.
Om de serie koorwerken van Ramírez compleet te maken hebben we tenslotte ook de Argentijnse versie van Misa Criolla uitgegeven. De belangrijkste verbetering zat bij deze partituur in de instrumentpartijen en de lay out.
Componist en pianist Daniel Morcos hielp ons onvolkomenheden uit de bestanden te halen. Damián Sánchez (de arrangeur van de Argentijnse partituren) en Javier Rodríguez (de laatste vaste tenor in het ensemble van Ramírez) hebben daar ook hun bijdrage aan geleverd. Daniel Morcos heeft waar nodig nog extra suggesties beschreven voor de instrumenten.
In 2014, ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van Misa Criolla en Navidad Nuestra, maakte Daniel Morcos een arrangement voor vrouwenkoor van beide werken, gebaseerd op het Argentijnse arrangement. Dit gebeurde op verzoek van verschillende Nederlandse vrouwenkoren. In 2017 volgde een bewerking voor mannenkoor van Misa Criolla.

Mujeres argentinas (Argentijnse Vrouwen), met liederen als Alfonsina y el Mar en Juana Azurduy, werd in 1969 door Ramírez geschreven voor zangeres Mercedes Sosa. Er zijn twee Argentijnse uitgaven geweest van de bladmuziek: in 1974 en in 2000. Helaas weken beide nogal af van de plaatopname, al kwam die van 1974 er dichter bij. In 2014 bleek de partituur nergens meer verkrijgbaar en besloten we die zelf uit te geven. Daniel Morcos maakte een onderbouwde reconstructie met behulp van de uitgaven uit 1974 en 2000 en de oorspronkelijke opname uit 1969. Hij maakte ook een koorarrangement van het werk (2016).

Misa Criolla

Ramírez wilde met zijn Misa Criolla een brug slaan tussen de Argentijnse folkloremuziek en de westerse klassieke muziek, waar hij begin jaren vijftig uitvoerig kennis mee had gemaakt. In zijn aantekeningen koos hij in eerste instantie voor westerse instrumenten en week hij geregeld af van het strikte folkloreritme. Al vanaf de eerste uitvoeringen (opname met Los Fronterizos) voerde Ramírez flinke veranderingen uit. In Zuid-Amerika is het ook niet gebruikelijk een partituur rigide te volgen: improvisatie is een essentieel element van Zuid-Amerikaanse muziek.
Ramírez besloot, in tegenstelling tot de originele partituur, wel folklore-instrumenten te gebruiken, zoals de charango, de bombo en later ook de quena en siku, en bleef dat bij alle latere uitvoeringen doen. Al bij de Europese première van de Misa in 1967 had hij een opvallende solo voor de bombo in het Credo toegevoegd.
De partituren van Lawson Gould en Capriccio komen (bij Misa Criolla!) in het koorarrangement goed overeen met de eerste in Argentinië uitgegeven partituur uit 1965. Er zijn door plaatselijke musici in de VS hier en daar wat toevoegingen in de instrumentpartijen gedaan.
Bij de opname met José Carreras en Ramírez (1987) hoor je veel gebruik van folkloreinstrumenten. Carreras volgt voor de solo één van de soloparijen in de Capriccio-partituur, het koor een mengeling van die partituur en de Argentijnse partituur, die toen in voorbereiding was en in 1989 uit kwam.
Damián Sánchez was indertijd de vaste arrangeur van Ramírez en dirigeerde bij de opname met Carreras Navidad Nuestra. Hij paste de partituur aan aan de uitvoeringspraktijk. Hij deed dat overigens ook met Argentijns opportunisme: Omdat er een uitvoering met alt Mercedes Sosa gepland was, draaide hij in het Gloria hier en daar de solo- en de koorrol om, zodat de lage stem van Sosa goed zou uitkomen. Ramírez gebruikte sindsdien voor zijn eigen ensemble deze partituur. In de instrumentpartijen staan nog steeds niet alle instrumenten en noten beschreven, die in opnamen met Ramírez te horen zijn, maar het komt er wel veel dichterbij dan de Lawson Gould/Capriccio.
In 2001 werd de Argentijnse partituur gedigitaliseerd en kregen de verschillende stemmen aparte notenbalken. Bij die revisie heeft Sánchez nog enkele details aangepast.
De partituur van SAM komt overeen met de partituur zoals hij nu in Argentinië verkrijgbaar is. Die is ook gebruikt bij Argentijnse opnamen in Argentinië: met Mercedes Sosa (1999)  en Javier Rodríguez (2002). De Amerikaanse dirigent Aaron Mitchell promoveerde op de uitvoeringspraktijk en partituurverschillen van Misa Criolla (A Conductor's Guide to Ariel Ramírez’s Misa Criolla University of Cincinatti 2009).
Keuze voor een partituur: Voor de koorstemmen van Misa Criolla zijn beide arrangementen muzikaal goed. Als een aanzienlijk deel van een koor al een versie heeft kun je voor die versie kiezen. Ervaren instrumentalisten zullen gewoonlijk dichter bij de Argentijnse partituur blijven, maar dat is geen probleem.

      Voordeel van de Argentijnse partituur: 

• hij blijft in de uitvoering wat dichter bij het folkloreritme en is daardoor voor het koor iets makkelijker
• de lay out is ruimer, vier notenbalken voor de koorstemmen, de leesbaarheid is prettig Voorbeeldpagina
• bevat uitspraakregels voor het Argentijns Spaans en een Nederlandse vertaling
• er is een goede, ingezongen oefen-cd verkrijgbaar
• de notering is wat meer ingesteld op niet-Argentijnse dirigenten
• de instrumentenpartijen zijn veel bruikbaarder en vollediger
• bevat suggesties voor (nog steeds) ontbrekende delen in instrumentpartijen

Navidad Nuestra

De oorsprong van de Europese partituur (Lawson Gould/Capriccio) is ons nog steeds niet geheel duidelijk. Hij komt zeker niet overeen met de eerste uitvoeringen en volgens Argentijnse musici zijn de ritmes niet juist gebruikt. We hebben horen vertellen dat een Oostenrijkse dirigent betrokken is geweest bij het Europese arrangement. Hij wilde het koor wat meer te doen geven en is zelf aan de slag gegaan.
De Argentijnse partituur is gepubliceerd in 1989, net als bij Misa Criolla een aanpassing door dirigent Damián Sánchez (foto). In de tachtiger jaren maakte Sánchez ook het koorarrangement voor de Misa por la Paz y la Justicia. Hij werkte veel samen met Ramírez, dirigeerde Navidad Nuestra op de cd met José Carreras en Misa Criolla op de cd met Javier Rodríguez.
Op alle belangrijke opnamen van het werk is de Argentijnse partituur te horen (José Carreras 1987, Mercedes Sosa 1999, Javier Rodríguez 2011) of een arrangement dat daar sterk op lijkt (Los Fronterizos 1964).

       Voordeel van de Argentijnse partituur :

• hij is muzikaal veel beter en authentieker: voor stemmen én instrumenten
• de lay out is ruimer, vier notenbalken voor de koorstemmen, de leesbaarheid is prettig Voorbeeldpagina
• bevat uitspraakregels voor het Argentijns Spaans en een Nederlandse vertaling
• de instrumentenpartijen zijn veel bruikbaarder en vollediger
• bevat suggesties voor ontbrekende delen in instrumentpartijen