Oorsprong
De Misa Criolla is een echte Creoolse mis: inheems, maar niet geheel
autochtoon. De naam 'Criolla' staat voor de vele culturele invloeden
in Argentinië. De Argentijnse 'Criollos' zijn een mengeling van vele
volkeren, zoals Europeanen, Afrikanen en oorspronkelijke bewoners,
een soort "tweede (en meer) generatie immigranten".
Ramírez
kreeg het idee een religieus werk te componeren op de boot terug
naar Argentinië na zijn verblijf in Europa, in 1954 (foto Amsterdam
1952). Hij was in die tijd nog niet bekend en reisde bijna zonder
geld van stad naar stad, waar hij het publiek in kleine zaaltjes
kennis liet maken met Zuid-Amerikaanse ritmes. Hij werd daarbij
gesteund door een aantal behulpzame Europeanen, die voor onderdak,
vertalingen en soms medische hulp zorgden. Zo verbleef hij een tijd
in een klooster in Duitsland, waar de zusters Elizabeth en Regina
Brückner hem vertelden hoe zij in de oorlogsjaren lange tijd
dagelijks voedsel smokkelden naar een nabijgelegen concentratiekamp.
Uit dankbaarheid wilde hij een religieus werk schrijven, maar na
thuiskomst steeg zijn ster in eigen land snel en kwam het er niet
van. Het Vaticaans concilie van 1963 bracht het oude plan weer in
hem boven. Een bevriende Argentijnse pater, J.G. Segade, maakte het
koorarrangement voor de mis. Ramírez droeg de mis op aan een aantal
van zijn Europese vrienden: natuurlijk de de gezusters Brückner,
maar ook de Nederlandse pater Wenceslas van Lun (Loen?), die hem in
contact had gebracht met de nonnen in Duitsland en de Utrechtse
vertaalster Spaans 'Maya Hoojvel' (Maya Hoogveld), die hem naar een
tandarts bracht en zijn rekening betaalde.
Geschiedenis
Nog
in 1964 werd de mis op de plaat gezet met het folklorekwartet 'Los
Fronterizos' in de solopartij en met het koor van de Basílica del
Socorro olv Padre Segade.
Misa Criolla door Los Fronterizos
In maart 1967 kwam de maestro, met Argentijnse musici en twee
Spaanse koren, in het kader van de Lipmann-Rau festivals naar Europa
en was de mis te horen in 22 concerten in 7 landen. In het
oorspronkelijke plan zou de Europese première in Amsterdam zijn,
maar dat ging om onduidelijke reden niet door. De tournee begon wel
in Nederland, met een TVoptreden voor de KRO, maar de première van
Misa Criolla vond plaats in Duitsland, waarschijnlijk in Trier op 11
maart 1967. De TV-opname van dit concert is in 2008 op DVD
verschenen.
Misa Criolla, Duitsland 1967
De muziek was al in 1965 in Buenos Aires uitgegeven, tegelijk met
die van de kerstcantate Navidad Nuestra.
De populariteit van de Misa Criolla is enorm. Overal ter wereld is
het werk uitgevoerd. De CD-opname met José Carreras (1988) ging,
zo'n 25 jaar na het ontstaan van de Misa, weer met miljoenen over de
toonbank. Eind 1998 voerde Ramírez de mis uit met de drie
belangrijkste folklorezangers die de solopartij van de Misa door de
jaren heen gezongen hebben: Gerardo López (van Los Fronterizos,
overleden in 2004), Zamba Quipildor en
Javier Rodríguez.
Op verzoek van verschillende Nederlandse dirigenten liet de
Stichting Argentijnse Muziek arrangementen voor vrouwenkoor en voor
mannenkoor maken.